بنر کنفرانس ICCI ۲۰۲۴ در وبسایت ایران آکادمیا
بنر تلفن همراه کنفرانس ۲۰۲۴
نوروز و خوشبختی به عنوان حقوق بشر

نوروز و خوشبختی به عنوان حقوق بشر

جستار
بایگانی همه جُستارهای آگورا
56 محتوا
جستارهای محمود مسائلی
مجموعه جُستارهای محمود مسائلی
42 محتوا
آگورا
تریبون ایران آکادمیا - مقاله، جستار، ویدئو و پادکست
394 محتوا

نام‌ها

روز اول بهار هنگام فرخنده طلوع نوروز، از کهن ترین آیین های ایرانی، و هنگامه شادی و مشارکت عمومی در پیشبرد نشاط و خوشبختی است برای همه اعضای جامعه انسانی است. مقارن با همین هنگامه شادی و نشاط، سازمان ملل متحد روز بیستم ماه مارس را به عنوان “روز جهانی بزرگداشت خوشبختی” اعلام نمود. عجب همزمان مبارکی! ایرانیان روز اول فروردین معادل با بیستم و یا بیست و یکم ماه مارس  (بر اساس تقویم میلادی) را به عنوان اولین روز از جشنواره نوروز و آیین های باستانی خود جشن می گیرند. آیا رابطه میان نوروز باستانی و اعلان بزرگداشت “روز خوشبختی” از سوی سازمان ملل متحد وجود دارد؟ آیا می توان رابطه ای مفهومی و حقوق بشری میان پیام های نوروز باستانی و خوشبخت بودن به عنوان حقوق بشر تعریف کرد؟  این نوشتار کوتاه برای پاسخ به این پرسش تحریر شده است.

مجمع عمومی سازمان ملل در سال ۲۰۱۱ در جلسه شصت و پنجم خود طی قطعنامه شماره ۳۰۹ با عنوان “خوشبختی: رویکردی همه جانبه برای توسعه یافتگی”، اعلام کرده بود که خوشبختی “هدف بنیادی انسانی” است. برای دستیابی به این هدف از جامعه جهانی درخواست کرده بود تا “رویکردی فراگیر تر، عادلانه و متعادل برای رشد متناسب با سعادت همه مردم را فراهم کند”. قطعنامه مذکور از کشورهای عضو سازمان ملل متحد می خواست تا در سیاستگذاری عمومی خود تدابیری را اتخاذ نمایند که بتواند دستیابی به سعادت و رفاه در توسعه را تسهیل نماید.[1] در حقیقت قطعنامه مذکور خوشبختی و نشاط را از مؤلفه های اصلی توسعه جوامع می دانست.

پیشتر سیاستمدار هلندی، سیسکو منشالت[2] که از سال ۱۹٧۲ تا ۱۹٧۳ ریاست چهارمین دوره کمیسیون اروپا را به عهده داشت، مفهوم خوشبختی مردم را برای اندازه گیری توسعه یافتگی ملتها ابداع کرده بود. طبق این نگرش جدید معیارهای اقتصادی و ثروت نمی توانند برای ارزیابی سعادت مردم و ملتها کافی باشند. علاوه بر این تمرکز بیش از حد بر معیارهای اقتصادی مانند درآمد، ممکن است برای درک صحیح سعادت و خوشبختی زیانبار باشد. بنابراین باید به عواملی مثل حق انتخاب مردم، سرگرمی ها، عدالت اجتماعی هم توجه داشت. به عبارت دیگر علاوه بر ابعاد اقتصادی، عوامل اجتماعی، سیاسی، و انسانی هم نقش موثر دارند.

در اولین  سالهای بعد از پایان جنگ سرد، پادشاه بوتان این نظریه را اعلام کرد که برای پیشبرد توسعه ملی و هدف دستیابی به خوشبختی هرچه بیشتر مردم، به جای تکیه صرف بر شاخصه های اقتصادی و تولید ناخالص ملی، باید “خوشبختی ملی” را به عنوان مولفه اصلی در نظر گرفت. پیام اصلی این نظریه این است که باید به تغییری در نگرش ها روی آورده و نشاط و شادمانی روحی و جسمی معیار توسعه یافتگی یک ملت قرار داد. در امتداد این ابداع بی نظیر بود که مجمع عمومی سازمان ملل متحد در سال  ۲۰۱۱ اعلام داشت که شاخص تولید ناخالص داخلی ضرورتا سعادت و رفاه مردم در یک کشور را نشان نمی دهد. قطعنامه مذکور با یادآوری  اینکه “آگاهی از اینکه جستجوی خوشبختی یک هدف اساسی بشر است”، از كشورهای عضو دعوت می کرد تا تدابیری را برای اهمیت خوشبختی بهتر و بیشتر شهروندان خود اتخاذ کنند. قطعنامه ضمن خوش آمد به طرح پادشاهی بوتان برای دریافت اهمیت خوشبختی، خواهان برگزاری میزگردی با موضوع خوشبختی و بهزیستی گردید.

به دنیال این تحولات در سال ۲۰۱۲، و به موازات کنفرانس بین المللی خوشبختی، مجمع عمومی سازمان ملل متحد در شصت و ششمین جلسه مجمع عمومی طی قطعنامه شماره ۲٨۱ ، بیستم مارس هر سال را به عنوان “روز جهانی خوشبختی” اعلام کرد[3]. بان کی مون دبیر کا سابق ملل متحد هم در اجلاس یاد شده اظهار داشت که جهان “به یک الگوی اقتصادی جدید نیاز دارد که برابری بین سه رکن توسعه پایدار. رفاه اجتماعی، اقتصادی و زیست محیطی قابل تقسیم نیست. آنها با هم شادی جهانی خوشایند را تعریف می کنند”. توضیح بخش هایی قطعنامه شماره ۲٨۱ می تواند اهمیت خوشبختی و نشاط به عنوان حقوق بشر و مولفه ای اجتناب ناپزیر برای توسعه یافتگی نشان دهد. کشورهای عضو ملل متحد دعوت می شوند تا:

برای خوشبختی و  رفاه مردمان خود اقداماتی را اتخاذ نمایند، و  بدانند که خوشبخت بودن یک هدف اساسی بشری است. آگاهی های لازم را برای ارتباط میان میان شادی و  رفاه را به عنوان هدفی جهانی در نظر گیرند. همچنین نیاز به یک رویکرد فراگیر، عادلانه، و  متعادل تر را به رسمیت شناخته رویکردی برای رشد اقتصادی که موجب توسعه پایدار و  ریشه کنی فقر می شود اتخاذ نمایند و  خوشبختی و رفاه همه مردم را در نظر داشته، سازمان ملل متحد تصمیم می گیرد که روز بیستم ماه مارس هر سال را روز جهانی خوشبختی (شادی) اعلام کند.

سازمان ملل متحد از کلیه کشورهای عضو، و  سایر سازمانهای بین المللی و منطقه ای، و همچنین جامعه مدنی از جمله سازمان ها و افراد غیردولتی می خواهد به مناسبت روز جهانی خوشبختی به شیوه ای مناسب، از جمله از طریق آموزش و  عمومی فعالیت های آگاهی بخشی اهداف این روز را قرین اجرا و  موفقیت سازند.

اما آیا واقعاً خوشبخت بودن یک حق بشری است؟ پاسخ به این پرسش به آسانی امکان پذیر نیست. ولی می توان برای اثبات آن به این دلیل که دولتها را ملزم می سازند تا درجهت خوشبختی ملت خود بکوشند، کارزارهایی را در همه سطوح جامعه سازمان داد تا با افزایش آگاهی ها راه را برای این هدف هموار نمود. شروع این کارزار را می توان در تجزیه و  تحلیل اعلان ملل متحد که خوشبختی “هدف بنیادی انسانی” است، قرار داده و فعالانه برای تحقق آن تلاش کرد.

برای سال ۲۰۲۱ سه موضوع و  یا توصیه به جهانیان برای خوشبخت بودن ارایه شده است:

۱. آرام باشیم. بپذیریم که چیزهای زیادی خارج از کنترل ما وجود دارند. باید یاد بگیریم که زندگی کنیم و بر روی آنچه واقعاً برای زندگی مهم است تمرکز داشته باشیم تا بتوانیم پاسخ های سازنده ای برای موضوعات پیدا کنیم.

  ۲. عاقل باشیم. انتخاب های عاقلانه به همه کمک می کند. مردم می توانند اقدامات مثبتی را انتخاب کند که از رفاه همه پشتیبانی کند و  به دیگران نیز کمک می کند تا همین کار را انجام دهند.

۳. مهربان باشیم. همه ما باهم هستیم، حتی هنگاهی که ناچار به جدا شدن از هم باشیم. باید باهم در ارتباط باشیم و  برای کمک به دیگران که ممکن است نیاز داشته باشند تلاش کنیم.

چرا روزهای جهانی اعلام شده از سوی سازمان ملل متحد مهم هستند؟ روزهای جهانی، شامل روز جهانی خوشبختی، فرصتی بسیار مناسب برای آموزش مردم و  افزایش آگاهی ها در مورد موضوعات مورد توجه از یک سو، و بسیج اراده لازم و منابع سیاسی برای رسیدگی به مشکلات جهانی است. در عین حال روزهای جهانی فراخوانی به شناسایی و  تقویت دستاوردهای بشریت است. علاوه بر این، اعلام روزهای جهانی فرصت بی نظیری را برای مردم و  نهادهای جامعه مدنی فراهم می آورد تا با انسجام هرچه بیشتر خود، فشارهایی را بر دولتها برای تسلیم حقوق بشر شهروندان خود وارد آورند.  این روز بویژه برای ایرانیان و دیگر مللی که ریشه های کهن فرهنگی در نوزایی طبیعت، یعنی نوروز دارند، این فرصت را فراهم می آورد تا بر تعریف رابطه ای میان پیام های نوروز و پیشبرد نشاط و خوشبختی با معیارهای جهانی همت گمارند. مهمترین ویزگی این اقدام ملی-جهانی باید بر شناسایی خوشبختی به عنوان حقوق بشر، و  وظایف دولتها برای احترام به این حق و انجام اقداماتی برای پیشبرد آن معطوف باشد. بنابراین، در بزرگداشت روز جهانی خوشبختی، برای ایرانیان نیز این فرصت این فرصت فراهم آمده است تا به باز بینی مفروضات خود در مورد مفهوم خوشبختی همت گماشته و خوشبختی را به عنوان حقوق بشر پیگیری و به پیش ببرند. آنها می توانند با دقت نظر به قطعنامه سازمان ملل متحد در باره خوشبختی و  رفاه همه مردم، به سازمانها و نهضت های مردمی در سراسر جهان که برای شناسایی خوشبختی به عنوان حقوق بشر تلاش می کنند، بپیوندند.

شایان ذکر است که شناسایی خوشبختی و نشاط به منزله حقوق بشر می تواند گام مهم و تاثیر گذاری برای استقرار حق حاکمیت فرد در برخورداری از رفاه و شادمانی باشد. این امر بویژه برای ایرانیان که سالهاست از این حق محروم شده و سایه سنگین غم و اندوه بر زندگی آنها سایه افکنده است، اهمیت بیشتری می یابد. اگر این عقاید درست باشند، تلاش برای آگاه ساختن مردم به جهت دریافت اهمیت حقوق بشر خوشبختی و نشاط، باید در دستور کار متفکران و مبارزان راه آزادی و دمکراسی قرار گیرد.  بخصوص روشنفراک اصیل و دلسوز باید با اتخاذ برنامه های اجتماعی در جهت آگاه سازی اقدام کرده و بکوشند آنهایی را که به دلیل عدم بلوغ خود-تحمیلی اهمیت نشاط و شادمانی را نادیده می گیرند، بر انگیزند تا برای رهایی خود از خمودگی و تسلیم اقدام کنند. باید پیامدهای حق انسان برای دستیابی به خوشبختی و پیامدهای مثبتی که برای زندگی به همراه دارد توجه داشته باشند. از همه  مهمتر باید این آگاهی شکل گیرد که خوشبختی حالتی  از امور نیست که بطور انفرادی درک شده و برا استفاده از مزایای آن تلاش شود بلکه مفهوم خوشبختی و نشاط یک مطالبه عمومی است که به همکاری و همبستگی می تواند به دست آید. پس باید به رشد اندیشه و سخت کوشی  برای فهم عمیقتر شرایط همت گماشت تا بتوان  در فرایند رهایی بخشی ملی مشارکت نمود. دقیقا در این ارتباط است که نوروز پیام های خود را به ذهن متبادل می سازد. اگر نوروز هنگامه شادی، جشن نوزایی طبیعی، و فرصتی برای اعلام هویت ملی است که می تواند همه ایرانیان، و آنهایی که علی رغم ملیت متفاوت خود نوروز را جشن می گیرند،  را به انسجامی فراگیر فرا بخواند، این فرصت تاریخی را نیز دارد تا با برقراری همبستگی به همه کسانی که در سراسر جهان برای پیشبرد حقوق بشر خوشبخت بودن تلاش می کنند، بپیوندند. ایرانیان باید به فراخوان ملل متحد برای رویکردی فراگیرتر ، عادلانه و متعادل برای الگویی از توسعه که باعث ریشه کنی فقر ، خوشبختی، و رفاه همه مردم شود، خوش آمد گویند. برای این هدف به بازخوانی عمیق پیام های نوروز و رابطه آن با اقدامات جامعه جهانی برای پیشبرد خوشبختی غیر قابل اجتناب است.

شاید ساده ترین نوع اقدامات را بتوان از طریق رهنمود های کارشناسانه و  تلاش برای استقرار آنها در ذهن و روان خود آغاز کرد. نهضت بین المللی اقدام برای خوشبختی موارد زیر را برای حصول و پیشبرد خوشبختی توصیه می کند.

با مردم ارتباط برقرار کنیم برای دیگران کاری انجام دهیم
با تمرکز و هدفمند زندگی کنیم به سلامتی خود توجه کنیم
اهدافی داشته باشیم که دست یافتنی هستند چیزهای تازه یاد بگیریم
راه هایی برای جبران عقب ماندگی ها پیدا کنیم فقط به خوبی فکر کنیم
بکوشیم بخشی از جهانی فراگیرتر باشیم با آنچه که هستیم راحت باشیم و از رقابت های سطحی نگر احتراز کنیم

[1] https://documents-dds-ny.un.org/doc/UNDOC/GEN/N11/420/70/PDF/N1142070.pdf?OpenElement

[2] Sicco Mansholt (1908 – 1995).

[3] http://undocs.org/A/RES/66/281

پیشنهاد ما

خبرها

رویدادها